آیین ذن چیست؟ مدیتیشن ذن چگونه است؟ ۲۰ تکنیک ذن

آيين ذن چيست ؟

آیین ذن یکی از روش‌های مدیتیشن است که در سنت بودایی به کار می‌رود. در این روش، شخص به منظور افزایش ذهن آگاهی و کنترل هیجانات خود،  به طور تمرینی تلاش می‌کند تا در حالتی از آرامش و تمرکز قرار بگیرد.

آیین ذن (Zen) یک روش معنوی و فلسفی برای مدیریت ذهن و تمرکز بر لحظه حال است که در ژاپن به وجود آمده است. این روش اساساً بر پرستش و تمرین ذهنی بر اساس نظم و قانون‌مندی استوار است و در جامعه ژاپن، یکی از ریشه‌های فرهنگی و مذهبی محسوب می‌شود.

ذن به نوعی یک مکتب از بودیسم ماهاینا (یکی از سبک‌های اصلی بودیسم) است که شامل انواع تمرینات مختلف می‌شود. اما اغلب زمانی که صحبت از ذن باشد، منظور مدیتیشنِ ذن، یکی از انواع مختلف مدیتیشن است.

مدیتیشنِ ذن، یکی از انواع مدیتیشن دینی است كه اغلب توسط بودایی‌ها، راهبان یا افراد معتقد به مکاتب مرتبط انجام شده و هدف اصلی‌اش، رسیدن به یک‌سری مزایای دینی مثل روشنگری و بینش و… است. البته در عمل، مدیتیشن ذن بر عکس بسیاری از مدیتیشن‌های دینیِ دیگر شباهت بسیار زیادی به مدیتیشن ذهن آگاهی داشته و بیشتر سعی در آوردن تمرکز انسان به لحظه حال می‌کند.

در قرن 21، اغلب وقتی صحبت از مدیتیشن می‌شود، منظور مدیتیشنِ ذهن آگاهی و غیر دینی است! مدیتیشنی که به همان شکل سنتی، یعنی برای تمرکز در لحظه حال انجام می‌شود اما هدف اصلی از انجامش، رسیدن به مزایای سلامتی مثل کاهش استرس، بهبود مشکلات خواب، کاهش افسردگی و… است.

در آیین ذن معمولاً فرد در حالت نشسته (مانند نشستن در پادمان)، روی نقطه‌ای تمرکز می‌کند و سعی می‌کند تمرکز خود را بر روی این نقطه حفظ کند. در طول این فرایند، فرد به تدریج با نحوه عملکرد ذهن خود آشنا می‌شود و یاد می‌گیرد که چگونه احساسات و فکرهای خود را به طور آگاهانه مدیریت کند.

در آیین ذن و همینطور در ذهن آگاهی ( مایند فولنس) ، شخص به عنوان یک مشارکت‌کننده فعال، تلاش می‌کند که با تمرین و آگاهی از وضعیت خود، به کنترل بهتر بر داده‌های حسی و فکری خود دست یابد و با ایجاد آرامش و تمرکز، روحیه و شادابی خود را افزایش دهد

در سایت کلاب مدیتیشن با ما همراه باشید ؛در ادامه به معرفی چند تمرین کاربردی در آیین ذن می پردازیم :

تمریناتی کاربردی و مهم در آيين ذن :

۲۰ تکنیک ذن جهت انجام مدیتیشن ذن

در آیین ذن، تمریناتی جهت بهبود تمرکز، خلوص ذهن و رسیدن به آرامش درون و ریلکسیشن وجود دارد که عبارتند از:

1- ذاذن:

در این روش، شخص باید با نشستن صاف و تمرکز بر نفس، ذهن خود را خالی کرده و به تمرکز بر لحظه حاضر بپردازد.

ذاذن (به ژاپنی: 座禅) (معنی واژگانی: توجه در حالت نشسته) به معنای مراقبه در حالت نشسته به صورت چهار زانو است که توسط بوداییان شاخهٔ ذن انجام می‌شود.

هدف از ذاذن رستن از رنج‌ها است. ورزنده ذاذن یا ذاذن‌ورز، می‌کوشد تا از راه تحقق بخشیدن به یک روان آرام و بیدار که در هجوم احساسات و توهمات ، به رهایی از رنج برسد.

به هنگام ذاذن اندیشه‌های زیادی به فکر انسان می‌آیند. منظور از تمرین ذاذن این است تا فرد بگذارد این اندیشه‌ها بیایند و بروند بدون این‌که فرد اهمیت چندانی برای آنها قائل شود یا در موردشان قضاوتی بکند. با بازگشت مکرر و آرام به موضوع مراقبه (تنفس، شمارش و معمای بودایی کوآن) اندیشه‌ها خودبه‌خود نفوذ کم‌تری بر فرد خواهند یافت.

بوداییان ذن‌گرا به تمرکز فکری نشسته، که در صومعه‌های ذن هر روز به مدت چند ساعت تمرین می‌شود، اهمیت بسیاری می‌دهند. مریدان ذن، ساعات بسیاری از روز را به این تمرین اختصاص می‌دهند

روش انجام مراقبه ذاذن :

برای انجام ذاذن، شخص به صورت تکی یا گروهی بر روی بالش و در حالت نیلوفری می‌نشیند. شخص، کمر را به حالت صاف نگاه داشته و سر را کمی جلو می‌آورد؛ طوری که چانه کمی به داخل کشیده شود. دست‌ها به ارتفاع ناف به شکل یک مودرا (دست‌نشانه) کیهانی نگاه داشته می‌شود، به طوری که انگشتان دست چپ بر روی انگشتان دست راست قرار بگیرند. شست‌ها کمی با هم در تماس خواهند بود. وضع قرارگیری دست‌ها کمکی برای تعیین وضع روحی است.

اگر شخص به حالت خواب گرایش داشته باشد، شست‌ها جدا از هم و رو به پایین قرار می‌گیرند؛ و اگر فرد غرق در اندیشه باشد، آنها محکم به هم می‌چسبند و کمی رو به بالا قرار می‌گیرند.

محل همگانی که ذاذن در آن‌جا انجام می‌شود، ذِندو (zendo) نام دارد.

سنت‌های گوناگونی برای ذاذن وجود دارد که از جمله آنان می‌توان به این موارد اشاره کرد:

سوتو-ذن: در این سنت، شخص بر لبه ذندو می‌نشیند و جهت صورت خود را رو به بیرون قرار می‌دهد، تا حواس دیگر ذاذن‌ورزان را پرت نکند. در این حالت چیزی برای جلب حواس به خود وجود ندارد و نشستن و تنها نشستن هدف است (شیکان‌تازا).

• رینزایی-ذن: فرد با صورت به سمت میانه اتاق می‌نشیند و در هنگام مراقبه، توجه شخص به شمردن نفس‌ها یا به یک معمای بودایی (کوآن) معطوف می‌شود.

در برخی ذندوها شخص را با زدن ضربه‌های چوب به گردن و شانه بیدار نگه می‌دارند. بنا به نوع سنت، ذن‌ورزان می‌توانند خود انتخاب کنند که خواستار ضربه‌های بیدارکننده هستند یا خیر.

2- کوان:

در این روش، شخص با استفاده از سوالات پرسیده شده توسط استاد، به بررسی خود و شناخت بهتر از خود می‌پردازد.

3- کووادو:

در این روش، شخص باید با تمرکز بر روی یک عبارت یا سخنی که در خود احساس می‌کند، ذهن خود را خالی کرده و به تمرکز بر لحظه حاضر بپردازد.

4- سودوکو:

این روش، یک بازی منطقی است که باعث بهبود تمرکز و تمرین ذهنی می‌شود. در این بازی، شخص باید با پر کردن جدولی ۹×۹ به تمرکز بر روی اعداد و منطق خود بپردازد.

5- دارما:

در این روش، شخص باید با تمرکز بر روی صدای بلند نوازندگی ساز ، ذهن خود را خالی کرده و به تمرکز بر لحظه حاضر بپردازد همچنین با گوش دادن به موسیقی ذن و آرامش بخش یا صدای طبیعت به مراقبه بپردازد.

6-شاماتسو:

در این روش، شخص با تمرکز بر یک فعالیت ساده و روتین مثل شستن ظروف یا جارو کردن به تمرکز بر لحظه حاضر و خالی کردن ذهن می‌پردازد.

7- کین‌هین:

در این روش، شخص با رسم کامل یک ساختار هندسی مثل دایره یا مستطیل، به تمرکز و خلوص ذهن می‌رسد.

8- هانا:

در این روش، شخص با تمرکز بر روی بوی گل چای یا هر بوی دیگری، به تمرکز بر لحظه حاضر و خالی کردن ذهن می‌پردازد.

9- شوجی:

در این روش، شخص با استفاده از یک سؤال زیرکانه، به فکر کردن و تمرکز بر لحظه حاضر می‌پردازد.

10- زائن:

در این روش، شخص با تمرکز بر نقطه یا خطی روی دیوار یا کاغذ، به تمرکز بر لحظه حاضر می‌رسد.

هدف تمام این روش‌ها و تمرینات دست یابی به آرامش درون ، تمرکز بر لحظه حال و خلوص ذهن و خودآگاهی و سعادتمندی هستند.

خوشبختانه، تمرینات آیین ذن چندان پیچیده نیستند و شامل روش‌های مختلفی هستند که به کمک آن‌ها می‌توانید روحیه و آرامش درون خود را بهبود بخشید. در ادامه مقاله «ذن چیست ؟»

در كلاب مديتيشن به معرفی تمرینات دیگری از آیین ذن می‌پردازیم:

11- سورین:

این روش در واقع مربوط به تمرکز بر صدا است. در این روش شخص با تمرکز بر صدایی که اطرافش وجود دارد، به تمرکز بر لحظه حاضر و خالی کردن ذهن می‌پردازد.

12- کینه:

این روش تمرکز بر حرکت دست‌ و کاری مثل بافتن یا نقاشی کردن است. در این روش شخص به تمرکز بر لحظه حاضر و خالی کردن ذهن می‌پردازد.

13- کایکو:

این روش، تمرکز بر ساختار و پتانسیل هر چیزی است. در این روش شخص با کشیدن خطوط روی کاغذ، به تمرکز بر لحظه حاضر و خالی کردن ذهن می‌پردازد.

14- گامان:

در این روش شخص با تمرکز بر طبیعت و اجزای آن مثل گل‌ها، درختان و صخره‌ها، به تمرکز بر لحظه حاضر و خالی کردن ذهن می‌پردازد.

15- کینین:

در این روش، شخص با دیدن یک شی خاص مثل پرنده‌ای که پرواز می‌کند، به تمرکز بر لحظه حاضر و خالی کردن ذهن می‌پردازد.

16- سوان:

در این روش، شخص با دیدن هنری مثل نقاشی، به تمرکز بر لحظه حاضر و خالی کردن ذهن می‌پردازد.

17- کایکوکو:

در تمرین “کای کوکو” (Kai-Kokyu) ، شخص با دیدن یک شی مثل یک قطره آب در برگ، به تمرکز بر لحظه حاضر و خالی کردن ذهن می‌پردازد.

18- تایو:

در این روش، شخص با تمرکز بر یک شی مثل یک پروانه، به تمرکز بر لحظه حاضر و خالی کردن ذهن می‌پردازد.

هدف از انجام اين تمرينات رسیدن به خلوص ذهن، تمرکز بر لحظه حاضر و بهبود روحیه است.

19- تکنیک چاى نوشيدن :

نحوه انجام مدیتیشن در آیین ذن چگونه است؟, مدیتیشن چای نوشیدن یک تکنیک معروف در آیین ذن است که برای افزایش ذهن‌آگاهی و رشد روحی به کار می‌رود. در این روش، فرد با نوشیدن چای، تمرکز خود را بر روی حس بودن در لحظه حال و لذت بردن از لحظه طلايى اكنون تمرکز می‌کند.

برای اجرای این روش، شما می‌توانید مراحل زیر را دنبال کنید:

– آماده‌سازی چای:

ابتدا یک لیوان چای تازه و نسبتا سرد را آماده کنید.

– مکان مناسب:

یک محیط آرام و ساكت را برای نشستن انتخاب کنید. در این فضا، می‌توانید یک صندلی راحت، (یک پتو برای گرم نگه داشتن بدنتان بسته به فصل سال)مهیا کنید .اگر با نشستن روی زمین مشکلی ندارید ،ترجیحا روی زمین بنشینید.

– آماده سازی ذهن و فضای پیرامون با موزیک ذن:

می توانید یک موزیک مراقبه ذن پخش کنید و خودتان را برای انجام این تجربه زیبا آماده کنید ،این موزیک می تواند برگرفته از صدای طبیعت،بارش باران،صدای پرندگان ،صدای رودخانه یا هر موزیک آرامش بخش و مناسب مراقبه و تمرینات ذن باشد

– شروع مدیتیشن:

قبل از نوشيدن چاى بوی آن را عمیقاً استشمام کنید،به لحظاتی که رفته رفته بخار فنجان چای فرو‌ می نشیند توجه کنید ،در مرحله بعد توجه خود را به نفس‌های خود هدایت کنید و حواس خود را به حس بودن در لحظه حال و لذت بردن از لحظه فعلی معطوف کنید.

– تمرکز بر حواس:

توجه خود را به حواس خود هدایت کنید و تلاش کنید تا تمام حواس خود را به فنجان چای، عطر چاى ، طعم آن و حرکات دست‌های خود در حین نوشیدن چای ،معطوف کنید،همينطور از حس لامسه براى لمس فنجان و دماى چاى بهرهمند شوید. هر چه بیشتر به این جزئیات توجه کنید و با احساس و تمرکز نوشیدن چای خود را ادامه دهید

– هدایت ذهن :

هنگامی که ذهن شما به سمت افکار دیگر می‌رود، به جای بازگشت شتابزده به فعالیت خود، به افکار خود توجه کرده با آرامش و پذیرش ،خویشتن دوستی و در نهایت صلح ،این افکار را رها کنید  ، به سمت بودن در لحظه حال و لذت بردن از حضور و اکنون بازگردید.

پس با آرامش و تمرکز به فکر خود توجه کرده و آن را  با رهایی به سمت بودن در لحظه حال و لذت بردن از لحظه بازگردانید.

در این مراقبه از حواس پنجگانه خود“بینایی ،شنوایی،بویایی،لامسه و چشایی” در این تجربه ی ناب و الهی بهره مند شوید

– پایان مدیتیشن:

همچنان توجه و تمرکز خود را در این لحظه حفظ کنید و با آرامی چای خود را تمام کنید.

خوشبختانه، مراقبه نوشیدن چای یک فرآیند ساده است که با تمرین و تمرکز قابل انجام است از آنجایی که اين روش به شکل طبیعی است، برای افرادی که معمولاً با روش‌های پيشرفته تر مدیتیشن آشنايى ندارند ، بسيار مناسب است.

مهمترین نکته در این روش، تمرکز بر حواس و حضور ذهن در لحظه حال است. با تلاش برای حضور در لحظه فعلی، می‌توانید از ذهن خود در برابر تلاطمات و نگرانی‌های روزمره دفاع کرده و به استراحت و آرامش روحی برسید.

20- تکنیک انجام مدیتیشن با موسیقی ذن: